(Deze blog is in iets andere vorm verschenen op www.reiskostenblog.nl) 

 

Reiskosten: de irrationaliteit van geld

Geld speelt een belangrijke rol binnen mobiliteit. Hoeveel de auto ons eigenlijk kost, hoe duur de trein wel niet is, hoe (on)eerlijk de overheid de automobilist behandelt en wat we van onze baas krijgen als vergoeding voor de woon-werk-reis; het houdt ons bezig. Maar wat is nu feitelijk de betekenis van geld? Neem met mij een kijkje in de psychologie achter geld.

 Alles is relatief, maar geld het meest

Geld is een ruilmiddel, een ‘uitwisselmiddel van waarde.’ Dus wie veel geld heeft, kan veel ruilen. Maar hoe de waarde  gedefinieerd is, weet niemand. Niets blijkt zo relatief als geld. Voor een kind is € 20 een vermogen, voor een volwassene  een beetje boodschappengeld dat waarschijnlijk niet eens volstaat. Het grootste deel van ons geld (lees: schulden) is  volledig onzichtbaar verstopt in hypotheek en lening voor de auto. 

De economie is een gammel kaartenhuis, dat weten we inmiddels allemaal. De euro van vandaag is niet de euro van  morgen. Wat u vandaag leent, kost u morgen meer en wat u vandaag heeft is morgen minder waard. Stel je toch eens voor  dat hetzelfde gebeurde met andere eenheden; morgen is een centimeter geen centimeter meer en een kilo geen kilo meer.  Morgen duurt een etmaal 25 uur en bevat hetzelfde potje pindakaas 1040 in plaats van 670 kilocalorieën per 100 gram.  Alle houvast in ons leven zou verdwijnen.

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand

Laten we even naar ons zelf kijken. Met een creditcard geven we veel gemakkelijker uit dan contant. We lenen geld tegen een hoge rente, terwijl we tegelijk een spaarrekening hebben. Als we geld terugkrijgen van de belasting, zijn we geneigd dat achter de hand te houden. Als we hetzelfde bedrag winnen in een loterij, geven we dat gelijk uit aan leuke dingen. We begeven ons continu, geheel vrijwillig en zelfs met genoegen, door een wereld waarvan we weten dat iedereen op ons geld uit is (kijk eens rond in winkelcentra of naar tv-reclames).

Heeft u zich ooit afgevraagd waar het geld was vóór u die mooie auto van € 30.000 kocht? Nee, bespaar u ook maar de  moeite, want het geld was er niet. Zoals Barry Voeten in ‘Een evenwichtige economie’ schreef: “Om iets te lenen dat  daarvoor niet bestond, betaalt u jaarlijks duizenden euro’s rente! Wat een grap!”. We stoppen met denken als we  beginnen met geld uitgeven. En toch, of misschien juist dóór dit alles verheffen we geld tot één van de belangrijkste  dingen in ons bestaan en maken we ons erg druk als het allemaal wat minder dreigt worden.

 Alles van waarde is weerloos 

Lucebert leerde het ons: alles van waarde is weerloos. En de maatschappij leert ons, hoe onwaar ook, dat geld gelijk staat aan (vaste) waarde. Dus beschermen wij ons geld, voelen we ons gedwongen iedere aanval af te slaan omdat we geld gelijkschakelen aan geluk. En daarmee houden we onszelf weer een beetje voor de gek. Maar helemaal onzin is het ook weer niet, want hoewel rijkdom niet garant staat voor geluk, staat armoede doorgaans wel garant voor ongeluk.

En geld is natuurlijk meer dan geld alleen. Hoewel geld goed van pas kan komen, is het doorgaans niet het geld zelf dat gelukkig maakt. Met name de waardering die blijkt uit een hoog loon en de voldoening die wordt behaald uit aanzien, zorgen voor een gelukzalig gevoel. Als iedereen in de straat een dure auto heeft, dan is het voor jou slechts een noodzaak om niet onder te doen. Pas als er veel mindere auto’s in de straat staan, beleef je echt plezier aan je Mercedes McLaren SRL. Rijk zijn is lang niet zo leuk als je nooit rijker zult worden dan je buurman…

 Discussies over reiskosten

Als ons eigen geld al een raadsel is, hoe moeten we dan ons hoofd koel houden als er echte monsters op de  loer liggen: ‘Bezuinigingen van 16 miljard’,  ‘Bedreigingen wereldeconomie,’ ‘Werkeloosheid breekt records.’  Hoe kunnen wij ons geld beschermen tegen zulke krachten? Om met Nietzsche te spreken: “Hij die met  monsters vecht moet er op toezien dat hijzelf geen monster zal worden.” Al is geld en de waarde ervan dan  grotendeels een illusie, ontsnappen eraan kunnen en willen we niet. Zelfs nu de forensentaks van tafel is, de  kilometerheffing er niet komt en er ‘bruggen gebouwd gaan worden’, zijn we er nog niet gerust op. Nieuwe  bedreigingen ritselen al door het politieke struikgewas. Ons geld, of we het nou feitelijk hebben of niet, is nog lang niet veilig.

Referenties

• Dijkman, A. & Zadeh, C.,  2011, Psychologeld, Maven Publishing.
• Dunn, E.W.,  Gilbert, D.T. & Wilson, T.D.,  2011, If money doesn’t make you happy, then you probably aren’t spending it right, in: Journal of Consumer Psychologie, 21, p. 115 -125.
• Gezondenzo.net, 2011, Maakt geld gelukkig? Geest en Psychologie.
• Voeten, B., 2006, Een evenwichtige economie, Stichting Kleureneconomie, Maasluis