Fifty Shades of Delay

12 februari 2015

(deze blog is ook gepubliceerd op reiskostenblog.nl en KpVV-weblog Reisgedrag)

Op de dag dat veel vrouwen eindelijk kunnen napraten over de verfilming van hun geliefde bouquetreeks met een literair tintje, Fifty shades of Grey, bereikt forenzend Nederland een onheilstijding. De files zullen in 2015 weer toenemen als er geen drastische maatregelen worden genomen. De economie trekt aan. Dat zou goed nieuws moeten zijn, maar zoals we al lang geleden van Johan Cruyff hebben geleerd heeft ieder voordeel zijn nadeel. Meer geld is meer verkeer en meer verkeer betekent in 2015, zo rekent het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (het KiM) ons voor, gemiddeld zo’n 2,5 procent reistijdverlies erbij. Of het nou over het spoor gaat of over de snelweg, 2015 belooft ons weer veel (verschillende ‘tinten’) vertraging en een hoop ergernis.

De lange weg naar morgen

Toch zijn er lichtpuntjes. Het KiM weet dat het reistijdverlies vorig jaar door files verrassend laag was, een voortzetting van een trend die in 2008 is ingezet. Niet geheel toevallig hield de daling gelijke tred met de economische crisis. Naast de crisis is er ook hard gewerkt om de files in bedwang te houden.  De aanleg van spits- en plusstroken, betere wegverbindingen en verkeersmanagement, zo concludeert het KiM, hebben er voor gezorgd dat tijdverlies door files met 32 procent is afgenomen. Hm, dat is fijn, maar nog wel behoorlijk infrastructureel allemaal, die oplossingen. Terwijl er toch al enige tijd geroepen wordt dat de tijd van infra wel voorbij is. Gedragsverandering is bestempeld als de lange weg naar morgen. Zegt het KiM daar dan ook iets over?

Donkere wolken met hier en daar zon

Omdat het autobezit onder jongvolwassenen vooralsnog onveranderd blijft, verwacht het KiM dat het autogebruik onder jongeren niet zal afnemen. Ook daardoor, zo stelt zij in haar rapport, zal het op termijn weer drukker worden op de weg. De veronderstelling is dus: een auto hebben is er ook mee rijden. Niet onlogisch die gedachte, maar het getuigt wel van defaitisme. Kunnen we dan helemaal niets doen om het autogebruik te remmen? Leiden al die goede voornemens met betrekking tot gedragsverandering dan helemaal nergens toe?

Het KiM kijkt ook nog even naar de trein. Tussen 2000 en 2012 is het aantal kilometers dat mensen met de trein afleggen flink toegenomen (19%). ‘Ah!’ denk je dan als bevlogen gedragsveranderaar, ‘loon naar werken!’ Maar helaas, er zit een gemeen addertje onder het spoor: dit komt door de groei van de bevolking en door een toename van het aantal studenten met een ov-jaarkaart. En tariefstijgingen in het openbaar vervoer werken als een handrem op de goede voornemens van keuzereizigers en potentiële hoppers.

Gelukkig zijn er wel meer mensen gaan fietsen in de afgelopen jaren. En eenmaal op de fiets, ben je daar ook niet meer zo makkelijk vanaf te slaan. Het gedragsbehoud is hier redelijk hoog. Ook neemt de afstand waarover men fietst toe, hetgeen voor een groot deel kan worden toegeschreven aan de opkomst van de elektrische fiets. Vooral senioren gebruiken die, maar er wordt hard gewerkt aan het verbreden van deze doelgroep. Het zit dus toch in de aard van het beestje: een fietsland bij uitstek verloochent zichzelf niet.

Het scenario en de regisseurs

Een slecht boek hoeft natuurlijk niet per definitie ook een slechte film op te leveren. Maar als je een boek waarin erotiek centraal staat, zoals Fitfty Shades of Grey, laat verfilmen door een land dat bekend staat om zijn preutsheid, dan doe je daar wel genoeg moeite voor. Mensen zijn goed in het creëren van hun eigen teleurstelling. Wil je echt een erotische film maken, dan moet je de erotiek ook serieus nemen.

Om gedragsverandering in mobiliteit te realiseren, zoals we van plan zijn, zijn ook goede regisseurs nodig. Files bestrijden op het niveau van gedrag betekent onvoorwaardelijk kiezen voor gedragsverandering. We weten al best veel van hoe (mobiliteits)gedrag tot stand komt, over wat mensen letterlijk en figuur beweegt en over hoe we – als we écht zouden willen – het gedrag kunnen veranderen. Dat betekent wel dat we er voor moeten gaan. Niet van verschillende walletjes blijven eten om iedereen te vriend te houden. Waarom zie ik zoveel auto’s en ruimte voor auto’s in de steden die hard schreeuwen om ‘Fietsstad van het jaar’ te worden? Waarom zijn er nog zoveel traditionele leaseplannen als we ‘anders om willen gaan’ met de leaseauto? Waarom  trappen bedrijven en overheid anno 2015 nog steeds op de rem als het gaat om thuiswerken? Waarom worden er nog steeds parkeergarages in historische stadscentra getolereerd?

Een moeizame zoektocht naar oplossingen, hoeft niet per definitie een moeizame implementatie op te leveren. Maar als een zoektocht naar effectieve gedragsverandering wordt gefrustreerd door het ontbreken van echte keuzes, dan stuur je daar wel op aan. Wil je echt gedrag veranderen, dan moet je het ook serieus gaan nemen. Meer dan veelbelovende ‘trailers’ op het gebied van gedragsverandering hebben we tot nu toe niet gezien. Laten we er als de bliksem voor gaan zorgen dat ‘de echte film’ ook een hit wordt.

Bronnen

Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid, Mobiliteitsbeeld 2014, Den Haag.

Moorman, M. (2015), Fifty Shades of Grey: Amerikaanse filmseks in een hyperglossy jasje, 11 februari, Het Parool.