Gedragsverandering: waarom doen we het nog niet?

In het kader van framing zeg ik vaak dat je het woord niet niet moet gebruiken. Als je tegen iemand zegt iets niet te doen, dan richt je de aandacht juist op datgene je wilt voorkomen. Een verkeerd signaal dus. De roze olifant. Onze hersenen kennen het woord niet eigenlijk niet. Maar er is een uitzondering. Als het gaat om te achterhalen waarom iemand bepaald gewenst gedrag niet vertoont, is de vraag ‘waarom doe je het eigenlijk nog niet?’ een uitstekende binnenkomer.

Een bijna vergeten Joods-Duitse psycholoog

We zijn tegenwoordig allemaal bezig met gedragsverandering; mobiliteitstransitie, MaaS, snelheid, smartphone, noem maar op. En in al die gevallen focussen we op hoe we mensen kunnen duwen. Hoe krijgen we automobilisten in het openbaar vervoer, op de fiets, aan de 100 km max en hoe krijgen we hun aandacht op de weg in plaats van naar de appjes?

Maar focussen we ons dan wel op het juiste? Laten we eens een stukje terug reizen in de tijd, naar een markante Joods-Duitse psycholoog, genaamd Kurt Lewin (1890-1947). Hij emigreerde in 1932 om evidente redenen naar de Verenigde Staten en vervolgde daar zijn onderzoek naar gedragsverandering. In zijn visie vertonen mensen wenselijk gedrag door twee soorten krachten die er op in werken: drijvende krachten (motieven) en remmende krachten (weerstanden). Volgens zijn theorie grijpen we bij het veranderen van gedrag vaak naar het verkeerde instrument. We gaan duwen en trekken. En overreden. Helaas vergroot dit vaak de remmende krachten: we zijn behoorlijk eigenwijs immers en geven niet graag toe dat we het in het verleden verkeerd hebben aangepakt.